Dün yayımladığı PPK kararıyla 500 baz puanlık faiz artışına giden Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), toplantının özet raporunda bankaların TL mevduat hedeflerini yakalamaları yönünde yeni kısıtlamalara gideceğinin sinyallerini vermişti.
Beklenen oldu ve 27 Ekim 2023 tarihli Resmi Gazete’de menkul kıymet tesis uygulamalarında değişikliğe gidildi. Alınan karar dolar sahiplerini ise yakından ilgilendiriyor.
MERKEZ BANKASI’NDAN BANKALARA YENİ KISITLAMALAR GELDİ
21 Aralık 2021 tarihinde hayata geçirilen Kur Korumalı Mevduat (KKM) uygulaması, vergi mükelleflerine getirdiği yük, hazineden çıkan paranın günden günde artarak daha ağır bir bilançoya sebebiyet vermesi gibi nedenlerle ekonomide büyük bir sorun yaşanmasına neden olmuştu.
Birçok bankanın KKM uygulamasından yeterli çıkışı sağlayamaması üzerine harekete geçen TCMB, bankalar için Türk lirası dönüşüm hedeflerini yukarı çekerek “KKM’den çıkışları hızlandırmazsanız ağır cezalarla karşılaşırsınız” mesajı verdi.
TCMB’nin Menkul Kıymet Tesisi Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ’i Resmi Gazete’de yayımlanırken, makroihtiyati çerçevede sadeleşme hakkında basın duyurusu da web sitesinde yayınlandı.
TL PAYI ARTIŞ HEDEFİ YÜZDE 3.5’E ÇIKARILDI
BDDK raporlarına göre 18 Ağustos’tan itibaren yaklaşık 335 milyar lira çıkış yaşanan KKM’deki düşüşlerden TL’ye geçişlerin hızlanması amacıyla gerçek kişiler için daha önce aylık yüzde 2’den yüzde 2,5’e yükseltilen TL payı artış hedefi, aylık yüzde 3,5’e çıkarıldı.
Standart TL mevduatın toplam mevduat içindeki payını artırmayı amaçlayan TL payı artış hedefi, menkul kıymet uygulamasından çıkarılarak bankaların yabancı para mevduat için tesis ettikleri zorunlu karşılıklar üzerinden komisyon alınması uygulamasına eklendi.
KKM’DEN ÇIKIŞLARI HIZLANDIRMAYANLARIN PARASINA BLOKE KOYULACAK
Sadeleşme adımları kapsamında kur korumalı hesapların yenilenmesi veya TL’ye geçişine ilişkin menkul kıymet tesisi uygulaması sonlandırılarak döviz dönüşümlü kur korumalı hesapların kademeli azaltılması hedefi, komisyon uygulamasında daha etkin bir şekilde yönetilecek. Ayrıca, TL’ye geçişin belirlenen hedeften yüksek olması durumunda, aşan kısım yenileme hedefine sayılacak.
TCMB Para Politikası Kurulu, dün tarihli kararında, sadeleşme sürecinin etki analizleri dikkate alınarak kademeli olarak ilerlediğini ve bu kapsamda TL mevduat payının artırılmasına yönelik ilave adımlarla parasal aktarım mekanizmasının güçlendirilmesine devam edileceğini belirtmişti.
TCMB’nin makroihtiyati çerçevede sadeleşme hakkında basın duyurusunda, kararlara ilişkin teknik detayların ilgili düzenlemelerde yer alacağı bildirildi.
DOLAR KURUNA ETKİSİ NE OLACAK?
Faiz kararı ile dolardaki muhtemel sert yükselişleri frenleyen TCMB, Kur Korumalı Mevduat’ta yaşanan çıkış ivmesini daha da yukarı çekmeyi hedefliyor.
2024 yılının sonunda son verileceği açıklanan uygulamadan çıkışlar hızlandırılırken, bankalara verilen örtülü talimatlar ile TL mevduat faizleri yukarı çekiliyor ve KKM’den çıkan paranın Türk lirası olarak muhafaza edilmesinin zemini hazırlanıyor.
Tüm bu kararlar hem Kur Korumalı Mevduat nedeniyle sistemde yer alan varlık sahiplerine ödenen yüksek kur farklarından kurtulmak hem de bu planı gerçekleştirirken KKM’de yaşanacak çıkışların döviz tevdiat hesaplarına yönelmesini engelleyerek dolar kurunda yeni bir yükselişin önüne geçmek amaçlanıyor.
Ekim ayının ilk haftalarında TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda açıklamalarda bulunan TCMB Başkanı Hafize Gaye Erkan, söz konusu sürecin kontrollü şekilde devam ettiğini belirtirken, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ise KKM’deki çıkışların umut verici olduğunu ifade etmişti.
KUR KRİZİ YAŞANMA ŞANSI DÜŞÜK
Uygulamaya tepeden inme bir şekilde yasak getirilmemesi, kısıtlamaların zamana yayılmış şekilde parça parça yapılması hesaplardaki paranın da yavaş yavaş azalmasına neden olurken, KKM’den ani bir çıkış yaşanmadığı için döviz krizi yaşanma riski de minimuma indiriliyor.
Türkiye’de mevcut ekonomik ortamın çok daha kötüye gitmemesi ya da yaşanan jeopolitik risklerin doğrudan ülke ekonomisini tehdit edecek bir hale dönüşmemesi halinde ekonomistler, KKM’de yaşanacak tasfiyenin yeni bir kur krizine yol açmayacağını belirtiyor.
BU HIZDA DEVAM EDERSE KKM 8 AYA SONLANACAK
KKM havuzundaki paranın Ekim ayındaki hızla erimesi halinde, uygulamadaki tüm paranın boşalması yaklaşık olarak 8 ay sürecek.
Bu veriler doğrultusunda açıklamalarda bulunan Bakan Şimşek, Aralık ayında alacakları karar ile KKM’yi 1 yıl süreyle uzatacaklarını ve uygulamanın 2024 sonunda tamamen sonlanmasının beklendiğini ilan etmişti.
FATURA KARŞILIĞI KREDİ UYGULAMASINA YASAK GETİRİLDİ
Yayımlanan Resmi Gazete kararına göre, firmaların krediye erişimini kolaylaştırmak amacıyla bankalarca kullandırılan krediler için yüzde 30 oranında menkul kıymet tesis edilmesi uygulaması ile fatura karşılığı kredi uygulaması sona erdirildi. Daha önce ihracat, yatırım ve KOBİ kredilerinde fatura muafiyet sınırı 50 bin TL’den 250 bin TL’ye çıkarılmıştı. Yeni kararla hiçbir kredi tutarında fatura şartı aranmayacak.
Bankaların TL ticari kredilere referans oranın 1,8 katının üzerinde uyguladıkları faiz oranına göre menkul kıymet tesisi uygulaması kaldırılacak. Faktoring şirketlerinin faktoring alacaklarına referans oranın 2,7 katının üzerinde uyguladıkları faiz oranına göre menkul kıymet tesisi uygulaması da sona erdirildi.
İHRACAT KREDİLERİNE YENİ DESTEKLER GETİRİLDİ
İhracat kredilerini desteklemek amacıyla net ihracatçılık kriterinin hesaplanmasında firmaların yatırım malı ithalatı hesaplamaya dahil edilmeyecek. Böylece menkul kıymet tesisi uygulamasında, yatırım kaynaklı ithalat harcamalarının net ihracatçılığı sınırlandırması önlenerek ihracat kredilerine erişim kolaylaşacak. TCMB, daha önce reeskont kredilerine erişimde net ihracatçılık şartını yatırım malı ithalatı dahil edilemeyecek şekilde revize etmişti.
